Wykwity węglanowe, nazywane także wapiennymi, stanowią stale powracający problem związany z akceptacją przez Odbiorców wyglądu niektórych partii wyrobów betonowych. Dotyczy to zwłaszcza akceptacji przez Odbiorców wyglądu betonowej kostki brukowej oraz płyt betonowych. W przypadku wyrobów betonowych wytwarzanych z mieszanki betonowej o konsystencji wilgotnej na powierzchni dekoracyjnej (licowej) pojawiają się przebarwienia w kolorach od jasnych po szare, a nawet żółto-brązowo-brunatne.
Wykwity powstają w wyniku karbonatyzacji wodorotlenku wapnia – Ca(OH)2. Wodorotlenek wapnia Ca(OH)2, czyli portlandyt lub potocznie „wapno”, jest jednym z produktów hydratacji cementu (faz krzemianowych klinkieru portlandzkiego). Wykwity węglanowe powstają, gdy transportowany przez system porów kapilarnych wodorotlenek wapnia dostanie się na powierzchnię elementu betonowego.
Reakcja chemiczna przy powstawaniu wykwitów:
Ca(OH)2+CO2+H2O → CaCO3 ↓ +2H2O
Doktor Karl–Uwe Voß https://mpva.de/ueber-uns/team/voss.html wyróżnia trzy rodzaje wykwitów związanych z betonową kostka brukową:
- wykwity pierwotne występujące podczas dojrzewania kostki brukowej,
- wykwity wtórne, które pojawiają się później podczas składowania kostki brukowej,
- wykwity trzeciorzędne, które pojawiają się na kostce brukowej po jej ułożeniu.
Wymagania zawarte w normach i aprobatach technicznych nie definiują wykwitu węglanowego jako kryterium oceny jakości wyrobu. Zapisy zawarte w normie PN-EN 1338 „Betonowe kostki brukowe. Wymagania i metody badań” stanowią, że „ewentualne wykwity nie mają szkodliwego wpływu na właściwości użytkowe kostek brukowych i nie są uważane za istotne”. Odbiorcy natomiast argumentują, że kupili „czarną” a nie „białą” kostkę brukową.
Powstawania wykwitów wapiennych w przypadku wyrobów betonowych nie da się z całą pewnością uniknąć. Dlatego też wykwity wapienne/węglanowe należy przypisać do typowych cech (właściwości) materiałów budowlanych (również kostki brukowej) zawierających cement, co odbiorca musi zaakceptować. Odbiorca wyrobów z betonu, w tym kostki brukowej, powinien mieć świadomość możliwości wystąpienia zjawiska wykwitów wapiennych na wyrobach betonowych. W przypadku braku akceptacji dla wykwitów wapiennych należy zmienić materiał (służący np. do budowy nawierzchni drogowej) na materiał nie zawierający cementu- przykładowo granit lub asfalt. Informacje o właściwościach wyrobów betonowych są publikowane przez producentów w materiałach informacyjnych. Umożliwiają one zapoznanie się przez Odbiorców z najważniejszymi właściwościami wyrobów betonowych jeszcze przed zakupem.